Hârezmî 

Abbasi döneminde yaşamış büyük Türk bilgini olan El Harezmi, cebir ve algoritmayı keşfeden, sıfır rakamını ilk olarak açıklayan, insanlık tarihinin en önemli matematikçilerinden birisidir. Harezmî’nin neredeyse tüm kitapları Latinceye tercüme edilip batı ülkelerinde kullanılmıştır. Bu muazzam deha sadece matematik ile ilgilenmemiş astronomi ve coğrafya alanlarında yaptığı çalışmaları da günümüze kadar ulaşmıştır.

Türk dünyasına Hint/Arap rakamları ve ondalık sayı sistemi Harizmî’nin bir diğer kitabı olan “Kitâbü’l-Hisâbi’l-Hindî” adlı eseriyle girmiştir. Aslı kayıp olan kitabın XII. yüzyılda yapılmış Latince bir tercümesi Cambridge Kütüphanesi’nde bulunmuştur. Harizmî bu kitabında on rakamlı konumsal Hint rakamlama ve hesaplama sistemini anlatmıştır. Batıdaki matematikçiler Romalılardan bu yana kullanılan harf rakam ve hesap sistemi yerine Hint rakam ve hesap sistemini kullanmayı bu eserden öğrenmişlerdir. Daha sonra bu hesaplama sistemine Harizmî’nin isminden türetilen algoritma (algorism) denmiştir. On rakamdan oluşan rakamlama sistemi ise, Harizmî tarafından tanıtıldığı için Arap Rakamları veya kökeni Hindistan olduğu için Hint-Arap Rakamları denmiştir. Arap rakamlarının basitliğini şöyle gösterebiliriz: 188 sayısı Roma rakamlarıyla CLXXXVIII şeklinde yazılır.

 

 

 

Matematikçiler, denklemlerin kullanımıyla ilgili net açıklamalarından dolayı El-Harezmi'ye büyük saygı duydular. El-Harezmi'nin açıklamaları cebir, aritmetik ve trigonometri alanındaki çalışmaların ilerlemesini sağladı.

Hayatı

Harezmi, tahminlere göre 780 yılında Özbekistan’ın Hive bölgesinde bulunan Hazerm şehrinde doğmuştur. Hayatının erken dönemlerine ait çok fazla bilgi bulunmayan bu büyük Türk bilgini gençlik döneminde Bağdat’a gitmiş burada eğitim almıştır. Abbasi devleti tarafından desteklenmiş ve dönemin en iyi âlimlerinin girdiği Beyt’ül-Hikme’sinde yer almıştır. Ayrıca Bağdat’ta Saray kütüphanesinde yönetici oldu.

Beyt’ül Hikme

Bağdat’ta birden fazla bilim dalıyla ilgilenmiştir. En önemli çalışmalarını da matematik, astronomi ve coğrafya üzerine yapmıştır. En çok da matematik alanında bulduğu kavramlar ve getirdiği açıklamalar ile Dünya çapında bir üne kavuşmuştur.